Wojna polsko-bolszewicka - bitwa o Drohiczyn w 1920 roku


W dniach 2 do 7 VIII 1920 toczyły się walki 15 DP gen. Władysława Junga o przeprawy na Bugu z sowiecką „żelazną” 27 DS Witowta Punty.

Oddziały 15 DP wycofały się za Bug nocą 31 VII na 1 VIII 1920. Następnego dnia udaremniono podjętą przez 27 DS próbę sforsowania rzeki powyżej i poniżej Drohiczyna. Kontratakiem odrzucono Rosjan za rzekę, biorąc do niewoli około 100 jeńców i dwa działa. 4 VIII Putna skupił większość swoich sił na północny zachód od Drohiczyna, uzyskując zdecydowaną przewagę nad walczącymi tutaj oddziałami 15 DP. Rosjanie sforsowali Bug, utworzli silny przyczółek na lewym brzegu rzeki i odparli polskie kontrataki. Po ciężkich walkach stoczonych 5 i 6 VII lewe skrzydło i centrum 15 DP zostało zepchnięte do rejonu Sokołowa Podlaskiego. Dowództwo polskie planowało przeciwnatarcie na Drohiczyn. Zaniechano go w związku z ogólnym odwrotem znad Bugu i przegrupowaniem wojsk do bitwy nad Wisłą.

19 VIII 1920 bitwa 1 ppLeg. pod d-twem mjr. Zygmunta Wendy z oddziałami rosyjskich 8 i 17 DS. Uchodząca spod Warszawy 16 A N. Sołłohuba miała, zgodnie z rozkazem M. Tuchaczewskiwgo, zorganizować obronę na Bugu pod Drohiczynem i Grannem. Jednakże szlak odwrotu większości jednostek armii ogarnęła panika i demoralizacja. Pogłębiający się chaos utrudniał dowodzenie. Po dotarciu pierwszych oddziałów nad Bug nikt nie zadbał o obsadzenie mostów i przepraw. Nie spodziewano się zresztą szybkiego marszu Polaków. 

Tymczasem w kierunku Drohiczyna i Grannego zdążały od południa główne siły 2 A gen. E. Rydza-Śmigłego z zadaniem opanowania przeprawy na Bugu. 18 VIII o godzinie 6:00 1 ppLeg. z II dywizjonem 1 pap opuścił Międzyrzec Podlaski i jako straż przednia 1 DPLeg. płk. S. Dęba-Biernackiego ruszyły na Drohiczyn. O godz. 18:00 dotarł do Łosic (zajętych już przez jazdę ochotniczą mjr. F. Jaworskiego, która zdobyła tutaj kilkaset wozów taborowych wyładowanych amunicją i żywnością). Wobec uzyskanej od jeńców informacji, że Rosjanie z dużą liczbą taborów przeprawiają się przez Bug pod Drohiczynem, d-ca I BPLeg., płk Edmund Knoll-Kownacki, polecił natychmiast skierować tam jeden batalion 1 ppLeg., przewożąc go zdobytymi przez jazdę podwodami. Mjr Wenda wyznaczył do tego zadania II batalion wraz z 5 baterią 1 pap. O północy z 18 na 19 VII do wsi Tokary pod Drohiczynem dojechały 7 i 8 kompania II batalionu. Stąd udały się pieszo do mostu na Bugu. Około godziny 3 obie kompanie przeszły przez most, pozostawiony przez Rosjan bez ochrony, i wkroczyły do miasteczka na prawym brzegu Bugu.

Pojawienie się legionistów całkowicie zaskoczyło odpoczywające oddziały 8 i 17 DS oraz uderzeniową grupę artylerii Jakowlewa. Już w pierwszych minutach walki żołnierze polscy granatami ręcznymi zniszczyli kwatery sztabów 8 i 17 DS. Poległ d-cs 8 DS, A. Riabinin, a większość oficerów obu sztabów dostała się do niewoli. Pogłębiło to chaos panujący wsród oddziałów przeciwnika. Do niewoli dostał się w całości batalion złożony z ochotników narodowości żydowskiej z Kałuszyna, Garwolina i Siedlec. Grupa uderzeniowa artylerii zdołała w ostatniej chwili ujść, tracąc jedno działo. Do ucieczki rzuciły się masy taborów, ale ich osłona zorganizowała kontratak na Drohiczyn, wspierany przez samochód ciężarowy, na którym ustawiono dwa cekaemy. Próby szturmu na bagnety załamały się w ogniu 7 i 8 kompanii, samochód ciężarowy został zniszczony.

O świcie nadciągnęła 6 kompania 1 ppLeg. i ruszyła za wycofującym się przeciwnikiem. Nieoczekiwanie od zachodu, na lewym skrzydle batalionu, odsłoniętym przez ruch 6 kompanii, ukazała się kilkusetosobowa tyraliera czerwonoarmistów. Atakujący odrzucili lewoskrzydłowy pluton 8 kompanii i dwa wracające plutony 6 kompanii, które szybko wycofały się w stronę mostu, aby zorganizować tam obronę i zapewnić możliwość odwrotu pozostały pododdziałom. Rosjanie wdarli się do miasta na tyły 7 kompanii. Po krótkiej walce 7 i 8 kompanie wycofały się wschodnim skrajem Drohiczyna na południa, do zakola Bugu, aby pod osłoną zabudowań przebić się do mostu. II batalion znalazł się w trudnym położeniu, ale przeciwnik, uzyskawszy możliwość odwrotu, nie ryzykował dalszej walki i szybko wycofał się szosą na wschód. Kompanie zebrane przez ppor. Okulskiego z łatwością opanowały miasto, biorąc do niewoli około 400 jeńców i dwa działa.

Po opanowaniu przez 1 DPLeg. przepraw na Bugu oraz zdobyciu pobliskiego Frankopola i Skrzeszewa przez jazdę ochotniczą mjr. Jaworskiego cofające się znad Wisły resztki sowieckiej 16 A musiały prowadzić odwrót dłuższą drogą przez Granne i Nur. Spowodowane tym opóźnienie odwrotu zdecydowało o klęsce 16 A w bitwie z 1 ppLeg. pod Białymstokiem. W walkach o Drohiczyn straty polskie wyniosły 3 poległych i 12 rannych. Straty sowieckie nieznane.

Bibliografia: Bitwa warszawska, y. I, Bitwa nad Bugiem 27 VII - 7 VIII 1920, cz. I, Warszawa 1935; A Borkiewicz, Dzieje 1-go pułku Legionów, Warszawa 1927


Źródło

  1. Janusz Odziemkowski "Leksykon Wojny Polsko Rosyjskiej 1919-20"