Kasata Towarzystwa Jezusowego boleśnie dotknęła środowisko podlaskie, wią­zała się bowiem z utratą szkoły wojewódzkiej w Drohiczynie, z takim trudem zdobytej i tak dynamicznie rozwijającej się. Wraz z rozwiązaniem zakonu opusto­szało piękne, barokowe kolegium. Fundusze pojezuickie zostały wprawdzie prze­kazane ustawą sejmową do dyspozycji Komisji Edukacji Narodowej, nie znaczyło to jednak, że wszędzie tam, gdzie funkcjonowały wcześniej jezuickie, będą dzia­łały szkoły z ramienia K. E. N. Część zresztą funduszów zginęła bezpowrotnie, a brak kadry nauczycielskiej dawał się najdotkliwiej we znaki.

Szlachta Drohiczyńska nie chciała pogodzić się z utratą szkoły, o którą tak za­biegali praojcowie. Na skutek petycji, memoriałów i delegacji w tej sprawie do K. E. N., 14 IX 1774 r. członkowie Komisji podjęli uchwałę o przekazaniu kolegium drohiczyńskiego księżom pijarom, zobowiązując ich do zorganizowania szkoły _w myśl zasad K. E. N.

W ten sposób zaczął się okres pijarski w szkolnictwie, a nieco później również w duszpasterstwie w Drohiczynie.

Pijarzy zawdzięczają swoje powstanie św. Józefowi Kalasantemu (1556—1648), który dostrzegł w chrześcijańskim wychowaniu dzieci i młodzieży podstawowy środek odrodzenia religijno-moralnego. Zawiązane w tym celu przez niego stowa­rzyszenie kapłanów, otoczone opieką pap. Klemensa VIII, zaczęło się szybko roz­wijać.

W zakupionym w 1612 r. pałacu Torres w Rzymie uczyło się już 1200 uczniów. Pap. Paweł V zatwierdził stowarzyszenie jako kongregację z uroczystymi śluba­mi: ubóstwa, posłuszeństwa, czystości i pracy nad wychowaniem młodzieży. Pap. Grzegorz XV w 1621 r. zaliczył kongregację do zakonów żebrzących. Pełna nazwa zakonu brzmiała: Congregotio Paulina Clericorum Regulanum Pauperum Matris Dei Schaiamm Piarum. W skrócie określano ich jako księży pijarów.

Do Polski przybyli za panowania Władysława IV w 1642 r. i cieszyli się od początku poparciem monarchy, jak zresztą i jego następców. Pierwsi pijarzy polscy należeli do prowincji niemieckiej. W 1662 r. powstała osobna prowincja obejmu­jąca domy pijarskie w Polsce i na Węgrzech. W końcu XVII w. powstaje odrębna prowincja polska, a w 1739 r. prowincja litewska.

Od strony organizacyjnej struktura władzy w zakonie była podobna do przy­jętej przez Towarzystwo Jezusowe. Na czele zakonu stał przełożony generalny (generał) wybierany na 12 lat. Na czele zaś każdej prowincji stał prowincjał Kapituła prowincji wybierała prowincjała (w Polsce) co trzy lata. Na taki sam okres prowincjałowie mianowali rektorów poszczególnych domów zakonnych.

Szkoły pijarskie obejmowały 7 klas: wstępną, podstawową, gramatyki, syntaksy, humaniorów, poetyki i retoryki. Wielkie znaczenie dla działalności pijarów w Polsce w zakresie nauczania miała reforma Stanisława Konarskiego i organizo­wane przezeń Collegium Nobilium w Warszawie. Troska o czystość języka pol­skiego i jego priorytet w stosunku do łaciny, akcent na nauki przyrodnicze i przedmioty ścisłe, metody doświadczalne, geografię, historię i języki obce — to najważniejsze kierunki przemian. Myśl Konarskiego leżała u podstaw reform K. E. N. Dlatego też zakonowi pijarskiemu najłatwiej było włączyć się w reali­zację nowego programu.