Przybycie pijarów do Drohiczyna i początki szkoły


Ks. Eliasz Gustyniewicz przedostatni rektor kolegium drohickiego (1837 — 1844), tak przedstawia przybycie pijarów do Drohiczyna: „Roku 1774 na miejsce zniesionych księży jezuitów wprowadzeni X. X. pijarowie, od Komisji Edukacyj­nej, mieli na fundusz trzech księży pijarskich profesorów z rektorem wyznaczoną pensje sześć tysięcy złotych polskich, to jest 900 rubli, a w rok przydano osiemset złotych, czyi: rubli 120 pro sortis, która pensją rocznie ze skarbu wypłacaną dwiema ratami z Warszawy odbierali.

Możemy z dużym prawdopodobieństwem, w oparciu o wzmianki zawarte w archiwum parafii Drohiczyn oraz protokoły wizytacyjne K. E. N., ustalić skład tej pierwszej ekipy pijarskiej. której przypadło trudne zadanie organizowania w stolicy Podlasia nowej szkoły. Pierwszym rektorem kolegium drohickiego został ks. Dominik Szybiński,a zespół profesorski, którym kierował, to zapewne: ks. Ignacy Kruszewski, ks. Konrad Rutkowski i ks. Bernard Rząrzewski. Początki były tym trudniejsze, że budynki klasztorne i szkolne były zajęte przez wojsko rosyjskie. Wiadomo jednak, że już przed 2 X 1774 r. pijarzy byli w Drohiczynie.

Konstytucja Rzeczypospolitej z 1775 r. potwierdziła decyzję K. E. N. o prze­kazać u pijarom budynków klasztornych i szkolnych wraz z funduszem, ale do­dała jeszcze postanowienie przekazania im parafii drohickiej wraz z plebanią, folwarkiem i placami.Postanowienie to nie mogło jednak być natychmiast zrealizowane, gdyż żył legalny proboszcz drohicki eksjezuita ks. Jan Stankiewicz. Dopiero po jego śmierci (2 X 1781) parafia drohiczyńska przeszła w ręce pijarów.

Szkoła pijarska w Drohiczynie w 1775 r. miała jedną klasę i 24 uczniów. W 1777 t. były już 4 klasy,  w 1780 –pięć, a w 1781 – siedem. Wprawdzie w 1783 r. K. E. N. ustaliła, że szkoły podwydziałowe powinny mieć tylko trzy klasy, ale i wówczas nauka w Drohiczynie trwała 7 lat. Istniała tu klasa wstępna, a nauka w trzech klasach trwała 6 lat, jako że każda klasa była 2-letnia. W okresie największego rozkwitu (1782-1790) szkoła drohiczyńska miała ponad 300 uczniów, a w jednym roku osiągnęła rekordową liczbę 469.